پژوهش نامه افق مکث
قانون‌گریزی و ضعف حاکمیت قانون در ایران شماره نوزدهم : قانون‌گریزی و ضعف حاکمیت قانون در ایران |
فیمینیسم و واگرایی جنسیتی در ایران شماره هجدهم : فیمینیسم و واگرایی جنسیتی در ایران |
بررسی وضعیت قومیت و قوم گرایی در ایران شماره هفدهم : بررسی وضعیت قومیت و قوم گرایی در ایران |
تحلیل الگوی دینی اوقات فراغت شماره شانزدهم : تحلیل الگوی دینی اوقات فراغت یکی از مهم‌ترین رویکردهایی که باید در برنامه‌ریزی اوقات فراغت درنظر گرفت، نگرش دین به آن است. اوقات فراغت از نظر اسلام هرگز به معنای «اوقات بی‌مسئولیتی» یا «اوقات بیکاری» نیست؛ زیرا در هر جایی و تا زمانی که انسان عقل و اختیار و آگاهی و قدرت داشته باشد، مسئولیت نیز دارد. در بعضی روایات فراغتِ به معنای بیکاری، به‌شدت نکوهش شده و شخص فارغ به‌عنوان کسی که مورد غضب خداوند است معرفی شده است: «ان الله جل و عز یبغض العبد النوام الفارغ؛ به‌درستی که خدای عزوجل بنده پرخواب بیکار را دشمن می‌داند.» برنامه‌های دینی مختلفی برای فراغت در آیات و روایات و سخنان اندیشمندان دینی بیان شده که عمدتاً منوط به تفریحات سالم و جسمی، آموزش علوم دینی و مصادیق اخلاقی است که موجبات نمو و پرورش دینی افراد جامعه را فراهم می‌سازد در حالی‌که متأسفانه نظام مدیریتی کشور توجه کمتری به آن، نسبت به سایر ابعاد مربوط به اوقات فراغت نموده است و آن، چالش‌های مختلفی را به جامعه ایران تحمیل کرده است. بنابراین در این شماره از پژوهشنامه راهبردی امنیت فرهنگی تلاش شده است تا به تبیین اوقات فراغت مطلوب از منظر دین پرداخته شود و حتی الامکان الگوی دینی در این مورد ارائه گردد. |
راز عقب ماندگی فرهنگی؛ آسیب شناسی فرهنگ مطالعه در ایران شماره پانزدهم : راز عقب ماندگی فرهنگی؛ آسیب شناسی فرهنگ مطالعه در ایران |
خرافه گرایی ، تغییر ارزش ها و تخریب پایگاه دین در جامعه شماره سیزدهم : خرافه گرایی ، تغییر ارزش ها و تخریب پایگاه دین در جامعه 1. وضعیت‌شناسی: این فصل از سه بخش تشکیل شده است: نخست قوانین و مقررات مرتبط با معضل خرافه بیان میشود سپس آمارها و اطلاعات جامع از شیوع خرافه‌پرستی در جامعة جهانی و ایران ذکر میشود. در گام سوم نیز کارنامه نهادهای مرتبط با خرافهزدایی و اقدامات آنان در برخورد با مصادیق خرافه در جامعه ایران تحلیل شده و پیشنهادهایی برای بهبود کارکرد آنها در این زمینه ارائه میشود. 2. فراتحلیل: در این قسمت انتشاریافته درباره خرافه، به روش فراتحلیل بررسی می‌شوند تا یافته‌های پژوهشی موردنیاز به دست آید. این فصل از چهار بخش شکل گرفته است: یافته‌های پژوهشی، انواع خرافات، آسیب‌شناسی خرافات و عوامل ایجادکننده خرافات. 3. راهکارها: در این فصل نخست راهکارها و پیشنهادهای مطرح‌شده در پژوهش‌ها و منابع علمی ذکر شده است. سپس راهکارهای نخبگانی با استفاده از مصاحبه با 10 نفر از اساتید و کارشناسان حوزه‌های مختلف مرتبط با خرافه جمع‌بندی و ارائه شده است که در متن کامل گفتگوها در پایگاه اینترنتی مؤسسة صراط مبین است. 4. راهبردپردازی: راهبردپردازی، هنر و دانش تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات و وظیفه‌ای چندگانه که سازمان را قادر می‌سازد به اهداف بلندمدت خود دست یابند. درواقع باید راهبرد را راه رسیدن به اهداف دانست و روش‌ها را به میزان نزدیک شدن به اهداف ارزیابی کرد. در این فصل سعی میشود فضای راهبردی ترسیم و راه اجراسازی وظایف نهادها تا حد ممکن در مبارزه با خرافه‌گرایی بیان شود. راهبردهای اصلی برای خرافهزدایی، موانع مقابله با خرافه در ایران و شاخص‌های تحقق هدف، ازجمله بخش‌های اصلی این فصل هستند. |
اختلال در وحدت و انسجام ملی به مثابه پاشنه آشیل نظام شماره چهاردهم : اختلال در وحدت و انسجام ملی به مثابه پاشنه آشیل نظام |
تهدیدات جمعیتی در اثر کاهش فرزند آوری در خانواده های ایرانی شماره دوازدهم : تهدیدات جمعیتی در اثر کاهش فرزند آوری در خانواده های ایرانی زمانی که در میانه قرن بیستم سیاست‌های مهار جمعیت در جهان اوج گرفت، صدای مخالفت برخی اقتصاددان‌ها و جامعه‌شناسان شنیده نشد. سال‌ها بعد، زنگ خطر پیری جمعیت و کاهش نیروی انسانی در کشورهای توسعه‌یافته به صدا درآمد؛ چنانکه کشورهای پیشرفته اروپایی برنامه‌های انگیزشی اثرگذاری را برای فرزندآوری خانواده‌ها اجرا و از پدر و مادرها پشتیبانی میکنند. در ایران نیز از سال 1355 تا 1375 جمعيت ايران دو برابر افزايش يافت. از دهه 60 تا اوايل دهه 70 جمعيت ايران سير صعودي به‌صورت جهشي را طي كرد. ازنظر جمعيت‌شناسان آن دوران، دهه 80 را دوره انفجار جمعيت پیش‌بینی کردند و دولتمردان به سياست‌هاي مهار جمعيت روي آورده‌اند. با ادامه سیاست مهار جمعیت در دهه‌های 80 و 90، نگاه‌های آینده‌نگر، سیر نزولی افزایش جمعیت را هشدار دادند و نتیجه ادامه این روند را پیری جمعیتی، کاهش نیروی کار و متخصص و دیگر مشکلات اجتماعی و فرهنگی دانستند. بر اساس پیش‌بینی سازمان ملل که در سال 2010 منتشر شد، ادامه روند کاهش جمعیت ایران موجب میشود که کشورمان در 80 سال آینده جمعیت 31 میلیونی را به خود ببیند که 47 درصد آن افراد سالمند بالای 60 سال هستند. ناگفته پیداست که کاستن از تهدیدات جمعیتی، سیاست‌های فرهنگی می‌طلبد. جایگزین کردن فرهنگی نادرست به‌جای فرهنگی صحیح در سطح کلان، گاهی نیازمند سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت است تا بتوان گفتمان حاکم بر فرهنگ فرزندآوری را تغییر داد. مجله افق مکث در این شماره با عنوان «تهدیدات جمعیتی در اثر کاهش فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی» در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که «چگونه می‌توان الگوی گفتمانی حاکم بر فرهنگ فرزندآوری را در جامعه ایران تغییر داد؟» |
تحلیل و آسیب شناسی وضعیت اسباب بازی شماره یازدهم : تحلیل و آسیب شناسی وضعیت اسباب بازی کودکان امروز، معماران آینده هر سرزمینی‌اند و مسئولیت‌های ساخت و اداره جامعه بر عهده آنهاست که ره‌توشه آن را از کودکی باید بیاندوزند. پژوهش های دانشمندان نشان داده است که 75 درصد رشد مغز پس از تولد صورت می‌گیرد و بازی با شکل‌دهی به ارتباطات بین سلول‌های عصبی به این رشد کمک میکند. بر اساس یافته‌های علمی، کودکانی که فاقد هرگونه اسباب‌بازی هستند، فضا و امکانات کمتری برای بازی دارند و از لحاظ شناختی نیز از همسالان خود عقب‌تر هستند. همچنین مغز آنها از لحاظ جسمی 20 تا 30 درصد کوچک‌تر از همسالانی است که از کودکی خود با اسباب‌بازی لذت برده‌اند. بنابراین، انطباق محصول با وضعیت فرهنگی، معرفی شخصیت‌ها و قهرمانان و الگوهای داخلی (ملی و اسلامی) جلوگیری از هجوم فرهنگ بیگانه و کاهش تبلیغ خشونت از جمله مسائلی هستند که از طریق اسباب‌بازی میتواند بر کودکان اثر مستقیم داشته باشند. از سوی دیگر، مسئله اقتصادی و ارزش مالی اسباب‌بازی اهمیت فراوانی دارد و توجه به صنعت اسباب‌بازی، مزایایی مانند اشتغال‌زایی، سودآوری فراوان و گسترش تولید ملی را به همراه دارد. همین مسئله ضرورت بحث را دوچندان میکند. اما با وجود ضرورت بررسی صنعت اسباب بازی به‌ویژه در قامت فرهنگی، متأسفانه شاهد بی‌توجهی مسئولان و مردم به تأثیرات سوء اسباب‌بازی در حوزه فرهنگی هستیم. غافل از آنکه تأثیرات فرهنگی محصولات وارداتی و همچنین تولیدات داخلی بی کیفیت و بدون هدف در حوزه اسباب‌بازی قادر خواهد بود که دشمنان را در این عرصه حریص کرده و علاوه بر کسب درآمد بالا در این حوزه، فرهنگ غربیِ خود را در بدنه کشور تزریق کند و این میتواند نخستین گام در سازمان‌دهی تهاجم فرهنگی در ایران اسلامی باشد. از همین رو مهم‌ترین سؤالی که در این عرصه می‌توان مورد کنکاش قرار داد این است که «چگونه می‌توان همه بازیگران و ذی‌نفعانِ صنعت اسباب‌بازی کشور را در تمامی سطوح، به تأثیرات فرهنگی اسباب‌بازی آگاه و از غفلت آنها در این زمینه جلوگیری کرد؟» |
طلاق و فروپاشی کانون خانواده شماره دهم : طلاق و فروپاشی کانون خانواده اگر جامعه را ساختمان باشکوهی ببینیم، خانواده‌ها مانند خشت‌های این بنا هستند. از هم پاشیدن هر خانواده‌ای، به معنای کاسته شدن خشتی از دیوارهای خانه است. نابودی خانواده‌ها رفته‌رفته، موجب سست شدن بنا میشود و سرانجام فرومی‌ریزد. مروری بر آمار طلاق در کشور –به‌ویژه در دهة گذشته- زنگ خطری است که از سست شدن و کوتاهی عمر خانواده در جامعه ایرانی خبر می‌دهد. خانواده ایرانی در سالهای نه‌چندان دور با بافت سنتی-مذهبی، نهادی بود که از بیراهه رفتن اعضای خود جلوگیری می‌کرد و در صورت بروز مشکلی، با همیاری و محبت خالصانه، پناهگاهی برای اعضای خود بود. پژوهش‌ها حاکی از بروز 47 معضل در سطح فردی و اجتماعی دارد که برخی از آنها گاه قابل‌حل نیست یا برطرف کردن آنها بسیار دشوار و پیچیده است؛ برای مثال فقط 10 درصد زنان طلاق‌گرفته بعد از طلاق ازدواج میکنند. ناگفته پیداست که این موضوع ممکن است چه پیامدهای روانی و اجتماعی داشته باشد. برای ایجاد سدی استوار برابر سیل پرقدرت طلاق، نیاز به راهکارهای عملیاتی است که پشتوانه‌ای علمی و منطبق بر آمار واقعی داشته باشد. ماهنامه افق مکث -که نشریه‌ای با رویکرد مسئله شناسی است- در شماره اخیر خود کوشیده است پس از بیان برخی نظرات مقام معظم رهبری دراین‌باره، علاوه بر ارائه تصویری از وضعیت طلاق در کشور، عوامل و پیامدهای آن را توصیف کرده و راهکارهایی را برای کاهش طلاق و استواری پایه‌های خانواده بیاید. مطالب این شماره افق مکث به شرح ذیل است |
فرهنگ مصرف کالای داخلی ویژه نامه : فرهنگ مصرف کالای داخلی برخی پدیده‌های ملی، به‌قدری پیچیده و گسترده‌اند که در همة حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی شاخه دوانده‌اند؛ درنتیجه تحلیل یا اصلاح آنها، نیازمند استفاده از ظرفیت‌های همه حوزه‌هاست. وضعیت اقتصاد داخلی، سیاست‌های اقتصادی و فرهنگ عمومی مصرف، سه مقوله‌ای است که زنجیره‌وار به هم وابسته‌اند و هر سه بر یکدیگر اثرگذارند. روشن است که ساماندهی به موضوع نابسامان فرهنگی به‌ویژه مصرف کالای داخلی، نیازمند تحلیل و بررسی آن از جنبه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است و بدون داشتن نگاه جامع‌نگر، ره به مقصود نخواهد برد. فرهنگ مصرف نادرست، آفت خاموشی است که به جان پایه‌های اقتصاد می‌افتد و به‌آرامی آنها را سست میکند. ضعیف شدن ستون‌های اقتصاد، پیامدهایی دارد که بر حوزه‌های غیراقتصادی نیز اثرگذار است. مصرف کالای خارجی از سویی فرهنگ عمومی جامعه را به سمت فرهنگ کشورهای تولیدکننده تغییر می‌دهد و از سویی دیگر با تضعیف اقتصاد داخلی، زمینه‌های نارضایتی جامعه از حکومت و سرانجام نافرمانی‌های مدنی و آشفتگی اجتماعی را میتواند به دنبال داشته باشد. ناگفته پیداست که با ظهور این دو چالش، راه برای دشمنان در کمین نیز هموارتر میشود و می‌توانند با ابزارهای داخلی و خارجی به‌راحتی به اهداف خود برسند. ازاین‌رو توجه به بحث فرهنگ مصرف داخلی، موضوع اقتصادی صِرف نیست و ساماندهی به آن، نتایج راهگشایی در دیگر حوزه دارد. این موضوع سال‌هاست که یکی از دغدغه‌های مهم مقام معظم رهبری گشته و عبارت‌هایی مثل مصرف کالای داخلی، تولید ملی، اقتصاد مقاومتی از پربسامدترین عبارت‌های ایشان در سالهای اخیر است. با توجه به اهمیت موضوع، نشریه افق مکث، ویژه‌نامه‌ای برای مصرف کالای داخلی تهیه کرده است. این ویژه‌نامه که از سه بخش شکل گرفته است که پیش از آنها برای روشن شدن جایگاه مسئله در کلام رهبری و کسی که اشراف جامع بر همه حوزه‌های کشوری دارد، نخست نظرات مقام معظم رهبری با موضوع مصرف کالای داخلی در محورهای ضرورت فرهنگ‌سازی مصرف کالای داخلی، فواید مصرف کالای داخلی و راهکارهای رونق مصرف کالای داخلی مرور میشود. |
افراط ، تکفیر و خشونت مذهبی شماره نهم : افراط ، تکفیر و خشونت مذهبی گوناگونی قومی و مذهبی در هر کشوری میتواند فرصت مهمی برای پیشرفت‌های متنوعی در زمینه‌های مختلف باشد و بسان رنگین‌کمانی بر سپهر سرزمین نقش ببندد؛ اما روی دیگر سکه، شعله‌ور شدن آتش پریشانی و آشفتگی است. جامعه‌ای که از اقوام، مذاهب و ادیان متفاوتی شکل گرفته، با غفلت یا کج‌سلیقگی در رفتار و سیاست‌ها، نقطه قوت خود را به نقطه‌ضعف می‌فروشد و گلستان رنگارنگ را به باغی خزان‌زده و خشک تبدیل میکند. آتشی که در سالهای اخیر در نیستان کشورهای اسلامی افتاده است، علاوه بر فتنه‌انگیزی‌های دشمنان اسلام، با برخی رفتارهای افراطی پیروان مذاهب اسلامی افروخته‌تر میشود. هرچند درگیری و تکفیر در طول تاریخ اسلام میان مذاهب و اندیشه‌های اسلامی بی‌سابقه نیست اما در دهه‌های اخیر، گسترش بی‌سابقه‌ای یافته و پا را از برخورد اندیشه‌ها و عقاید فراتر گذاشته است. با اندک دقتی در جایگاه اسلام در جهان، اهداف و برنامه‌های دولت‌های غربی، رفتار سران برخی کشورهای اسلامی و غفلت برخی عالمان و بزرگان مذاهب اسلامی پازل تصویر ریشه‌ها و اهداف افراطی‌گری کامل خواهد شد. بی‌توجهی به موضوع افراطی‌گری و منحصر کردن آن در گروهک‌ها و جنبش‌های برون‌مرزی، اشتباهی است که گاه برخی خواص و مسئولان نیز مرتکب می‌شوند. هرچند دستگاه‌های امنیتی کشور با اقتدار و هوشمندی نگهبان امنیت و همبستگی ملی هستند اما غفلت مسئولان و فعالان فرهنگی از موضوع افراطی‌گری موجب رشد نرم و ساکت ریشه‌های افراطی‌گری در هر دو مذهب شیعه و سنّی میشود. افزون بر اینکه بروز درگیری‌های مذهبی در خارج از مرزهای کشور، بر تعامل مذاهب داخلی بی‌اثر نیست. موضوع افراطی‌گری علاوه بر جنبه‌های امنیتی، سیاسی و تاریخی، جنبه بسیار مهم دیگری دارد و آن بُعد فرهنگی ماجراست. با اصلاح فرهنگی در اندیشه‌ها، ذهنیت‌ها پیش‌فرض‌ها و رفتارهای پیروان و بزرگان مذاهب، زمینه‌های بروز هرگونه تنش را از بین ببرد. نشریه افق مکث در شماره نهم خود، به موضوع افراط، تکفیر و خشونت مذهبی پرداخته و با روش شماره‌های پیشین خود، به مسئله‌شناسی افراطی‌گری پرداخته است. |
پایش و آسیب شناسی وضعیت ازدواج در جامعه شماره هشتم :پایش و آسیب شناسی وضعیت ازدواج در جامعه تحولات پیش آمده در سبک زندگی و گذر از جامعۀ سنتی به جامعۀ مدرن شئون مختلف اجتماعی را دستخوش تغییر کرده است که بخشی از این تغییرها در حوزۀ خانواده و بحث ازدواج دیده می شود. بالا رفتن سن ازدواج، ما را با جمعیت چهارده میلیونی مواجه کرده است که به رغم دارا بودن سن ازدواج و نیاز به آن همچنان مجرد مانده اند و همین نکته تأثیر گسترده ای در رشد آمار روابط نامشروع داشته است؛ ضمن آن که آسیب های روحی فراوانی، به خصوص برای دختران ایجاد کرده است از جمله آنکه نگرانی از تجرد قطعی به اموری نظیر جلوه گری در خیابان ها منتهی شده و تن دادن به دوستی های نامشروع را موجه کرده است. این معضلات صرفاً در دوران پیش از ازدواج باقی نمانده و کج رفتاری های عادی شده در دوران تجرد می تواند به پس از ازدواج نیز منتقل شود و روابط نامشروع در بین متأهلان را دامن بزند. ضمن آن که تغییرهای سبک زندگی، خود عاملی مؤثّر بر ناسازگاری بین زوجین است که طیفی از معضلات اجتماعی دیگر را رقم می زند و با توجه به این که خانواده اولین کانون اجتماع و مهم ترین آن هاست، این معضلات میتواند همۀ شئون جامعه را درگیر کرده و همه جا پیامدهای منفی خود را به تصویر بکشد. که برای درمان صحیح این معضلات باید پژوهش های دقیق در دستور کار قرار گیرد. و از این رو پژوهش نامه افق مکث، شماره حاضر را به مسائل مربوط به ازدواج، خصوصا بحث افزایش سن اختصاص داده است. و کنکاشی در راه برون رفت از مشکل نموده است. |
پایش و آسیب شناسی وضعیت آموزش و خدمات روان شناسی شماره هفتم :پایش و آسیب شناسی وضعیت آموزش و خدمات روان شناسی درگذر از سنت به مدرنیته، نهادهای اجتماعی دچار تحولات متعددی شده‌اند که با توجه به این تحولات، به‌خصوص تحولات نهاد خانواده گرایش به مراکز مشاوره‌ای و روانشناسی، رشد بسیاری یافته است و مجال نقش‌آفرینی گسترده روان‌شناسان در عرصه جامعه را فراهم‌کرده است. به‌گونه‌ای که اندک توجه محیطی شواهد این رشد را نشان می‌دهد. ازجمله حجم روزافزونِ استفاده از کارشناسان و مشاوران روانشناسی در رسانه‌های دیداری، شنیداری و مکتوب -به‌ویژه در صدا و سیما- در سالهای اخیر که یکی از ظاهری‌ترین جلوه‌های حضور و نقش‌آفرینی روانشناسی و روان‌شناسان در عرصه عمومی جامعه‌ایرانی است. روان‌شناسانِ امروز، نقش بزرگ‌ترهای دیروز را گرفته‌اند، اما از آنجا که حذف متصدیان سنتی، قبل از ایفای کامل نقش متصدیان جدید، محقق شده و از سویی نیز علم روانشناسی بومی نشده و با مبانی غربی وارد جامعه ما شده است، چالش‌هایی را در پی داشته که توجه به آنها لازم و ضروری به نظر میرسد. این چالش ها را می توان در چهار حوزه پیگیری نمود: مراجعه کننده، روان شناس، دانش و گفتمان حاکم بر جامعه. که سعی نموده ایم در این شماره به بخش هایی از آن بپردازیم. و مقدمات نگاه های دقیق تر و خردتر را فراهم سازیم. ضمن اینکه در این شماره به بیان راهکارهایی برای بومی سازی روانشناسی اقدام نموده ایم. |
عزاداری و هیأت درجامعه شماره ششم :پایش و آسیب شناسی هیئات و مراسم عزاداری دور شدن هیئتها از محتوای اصیل قیام حسینی (ع) و پیامهای آن، میتواند زنگهای خطر را به صدا درآورد، اگر تاکنون به صدا درنیاورده باشد. زندگی عاشورایی که شیعیان با آن و در آن زیسته اند، حاصل روضه ها و منابری است که به نام امام حسین (ع) برپاشده است. در اینگونه زندگی که با عاشورا و پیامهای معرفتی آن شکل گرفته است، اعتلای جامعه و غلبه ی فرهنگ اسلامی، ایثار و تلاش برای همنوعان و رضایت خالق، روش و هدف زندگی است. ساکنان جامعه ی شیعی، از قرنها پیش هویت شیعی و اجتماعی خود را از واعظان مساجد و عالمان دین فرامیگرفته اند که با تشکل معرفتی «هیأت » پیوند خورده بود. بنابراین آسیبهای این تشکل میتواند جامعه ی شیعی را دچار چالش هویت و معرفت کند. در بعضی از هیئات جدید، فرمهای عزاداری بر محتوای آن غلبه کرده است و مداحان برای جذب مخاطب، از سبکها و فرمهایی استفاده میکنند که در برخی موارد ممکن است با شئون هیئت و امر عزاداری متجانس نباشد. و این تغییر سبک و فرم، گاه به جایی می رسد که از بلندگوهای هیئات، آهنگهایی به گوش میرسد که فضایی متناسب با مجالس لهو و لعب را به ذهن مستمع متبادر میکند. رفتارهای موهن، بالا و پایین پریدنها و لباس دریدنهای نمایشی، در برخی هیئتهای جوانان بیش از گذشته دیده میشود. و این امور نمایشی جایگزین پیامهای پرشور و معرفت و سازنده عاشورا میگردد. حرکت به این سمت وسوی، مجالس پربار عزاداری را که از ارکان انقلاب اسلامی بوده اند، به خطر انداخته و دغدغه مندان را با چالشی جدی مواجه خواهد ساخت. حرکت هیئتها به سمت مداح محوری و غلبه ی مادحان بر واعظان در هیأتها، مستمعان مجالس حسینی را نیز از بهره مندی معرفتی محروم خواهد ساخت ومعرفت زایی که کارکرد اساسی هیأتها در قر نهای گذشته بوده، جای خود را به احساس معنوی کاذب خواهد سپرد. |
زبان خارجی شماره پنجم :زبان خارجی تاریخ شکل‌گیری مؤسسات آموزش زبان‌های خارجی به پیش از انقلاب اسلامی باز‌می‌گردد؛ اما رشد فزایندۀ این مؤسسات در تحولات پس از انقلاب تاکنون معلولِ چند عامل مهم بود: 1) نیاز روزافزون نسل جدید به یادگیری زبان‌های روز دنیا به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و علمی؛ 2) نیاز به یادگیری زبان‌های متنوع خارجی که نظام آموزش رسمی آن را پوشش نمی‌داد؛ 3) ضعف و ناتوانی مدارس و ﺣﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ در برآوردن ﻧﻴﺎزﻫﺎي علاقه‌مندان؛ 4) استفاده از روش‌های نوین و به‌روزِ آموزش زﺑﺎن خارجی در مؤسسات یادشده. این در حالی بود که از کارکردهای فرهنگی این مؤسسات غفلت شده است و حتی آماری دقیق از شمار "مؤسسات آموزشی زبان‌های خارجی " در دست نیست و بسیاری از آنها نیز غیرمجاز تاسیس شده اند. " نفوذ فرهنگی از طریق مؤسسات آموزش زبان خارجی " به میزان گسترده ای رخ‌داده است. درواقع، از آنجاکه زبان و فرهنگ ارتباطی تنگاتنگ و درهم‌تنیده دارند، زبان از شاهراه‌های نفوذ به فرهنگ و هویت یک ملت محسوب میشود. این نفوذ عمدتاً به‌صورت آرام، تدریجی و نامحسوس رخ می دهد و مصداق بارز هژمونی فرهنگی است. این پدیده را "امپریالیسم زبانی " نیز می‌نامند که طی آن مستکبران با رویکردهای تازۀ استعماری سلطۀ خود را از طریق گسترش و ترویج مُدل‌های آموزشی زبان پی می گیرند. مُدل‌های آموزشی زبان به‌مثابه ابزارهای امپریالیسم زبانی هستند. از همین رو، مؤسسات آموزش زبان در تحولات اخیر، آگاهانه یا ناآگاهانه به‌عنوان نیرویی تأثیرگذار در نفوذ فرهنگ و سبک زندگی غربی پدیدار شده اند و کتاب‌ها و فیلم‌های آموزشی، ابزارها، مُدل‌های آموزش و فضای فرهنگی این مؤسسات، همگی در سمت وسوی گسترش این نفوذ فرهنگی بوده است. |
پاسخگویی به سوالات دینی در فضای مجازی ویژه نامه: پاسخگویی به شبهات دینی در فضای مجازی تاثیرات سریع، گسترده و گاه عمیق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در جامعه به دلیل عدم مدیریت درست و کارآمد آن تبدیل به تهدیدی جدی در برابر اندیشه‌های اسلامی و فرهنگ ملی شده است که پیامدهای آن در آینده شدیدتر خواهد شد. این تغییرات هرچند نکات مثبتی به ارمغان آورده، به نظر می رسد با مدیریت ضعیف این فضاها ازسوی خودی‌ها جنبه‌های منفی آن غلبه یافته و آثار مخربی متوجه جامعه اسلامی کرده است که بخشی از آن هویدا شده و شاید بخش اعظم آن در آینده‌ای نه‌چندان دور خود را نشان دهد. بخشی از این تاثیر منفی، ناشی از شبهات دینی گسترده‌ای است که امروزه بسیار آسان در اختیار هر فردی (شهری و روستایی، جوان و پیر، عالم و جاهل و ...) قرار می‌گیرد و بسان موریانه‌ای تاروپود باورها و بنیان‌های دینی مخاطبان را نابود میکند. آنان که در صحنه حضور دارند، خوب می‌بینند که انگیزۀ قوی دشمنی با عمود جمهوری اسلامی (اسلام ناب) در طیف گسترده‌ای از مخالفان (بهائی، وهابی، حجتیه‌ای، یمانی، سلطنت‌طلب، معنویت‌های کاذب، استکبار و ...)، در کنار امکانات فراوان دشمن، چه حجم عظیمی از تخریب پدید آورده و با مدیریتی دقیق و هوشمندانه انواع تخصص‌ها و ابزارها را در این مسیر به کار گرفته است. این در حالی است که در جبهۀ خودی مدیریتی ضعیف جریان دارد و علی‌رغم ورود حجم انبوهی از نیروهای مومن به فضای مجازی، سامان دهی مطلوبی صورت نگرفته و ورود نهادهای پراکنده و متشتت در پاسخ به این شبهات، کارآیی و تاثیر چندانی ندارد. اقدامات سلبی نیز اگر اثر معکوس نداشته باشد، کارآمدی قابل‌توجهی ندارد. نبود تشخیص و تفکیک درست مسائل اصلی از فرعی و به تبع آن صرف انرژی بسیار برای مسائل حاشیه‌ای، فعالیت‌های شبه‌جزیره‌ای و غیر هم‌افزایانه، ضعف بهره‌مندی از قالب‌های هنری (شعر، عکس، فیلم، طنز و ...)، نبود نیروی انسانی و امکانات کافی توام با ضعف اولویت‌بندی، رصدنشدن دقیق فعالیت‌های دشمن و گامهای محاسبه‌شدۀ او، عملکرد انفعالی و غیرایجابی، نبود اشراف بر بخش‌های مختلف فضای مجازی، کم‌توجهی به طیف متنوع مخاطبان، ضعف رویکرد تخصصی و ... بخشی از مشکلات فعلی است که قسمت اعظم آن تنها با برنامه‌ای حساب شده، نقشه‌ای دقیق و مدیریتی مطلوب امکان چاره جویی دارد. به‌سادگی می‌توان از همین امکانات و نیروی انسانی فعلی بهره‌ای بیشتر برد. |
راهکارهای اصلاح حجاب جامعه ویژه نامه: راهکارهای اصلاح حجاب جامعه این محصول اولین پیوست راهکارهای اجرایی در راستای پروژه آسیب شناسی وضعیت دینی-فرهنگی جامعه می باشد. به گزارش صراط مبین این ویژه نامه پس از محصول فروردین ماه افق مکث که با موضوع مساله شناسی حجاب ارائه گردید، نسخه تکمیلی آن محسوب شده و در قالبی مختصر به بیان راهبردها و راهکارهای حل مساله می پردازد. و مباحث بدیعی چون مباحث فقهی تعزیر در رابطه با بدحجابی را ارائه می کند.
واقعیت آن است که پوشش در صد سال گذشته کشور ما مسئله‌ای پرفرازونشیب بوده و بسیار به آن پرداخته شده است؛ از زمانی که فهم روشن فکران غرب‌زده، از توسعه غرب در حد لباس بوده و نسخه لزوم شکل و شمایل غربی را برای رسیدن به توسعه پیچیده‌اند و این تفکر در کنار برنامه‌های دیگر منتهی به کشف حجاب رضاخانی شده و با اقدامات نرم فرزند وی همچنان تا انقلاب ادامه داشته و تحولات فراوانی در پوشش مردم پدید آورده است.
تا آنکه پس از انقلاب همواره تلاش شده شاخص‌های شرعی حجاب در جامعه رعایت شود و بحث حجاب همیشه در سطح جامعه مسئله‌ای توجه برانگیز بوده است.
شاید این‌همه چالش و نشیب و فراز، به‌جا دانسته شود؛ چراکه حجاب را نمادی از سبک زندگی خود در برابر تهاجم فرهنگ غرب می‌دانیم؛ اما به نظر میرسد بسیاری از اقدام‌ها، در فراگیری معیار شرعی پوشش فاقد پشتوانه کارشناسی لازم بوده است.
از همین رو، حوزه سیاست‌گذاری و قانون مراحل بسیاری را سپری کرده و طرح‌های اجرایی پرچالش شده و حتی در تریبون‌های رسمی نظام محل بحث و مجادله شده است. تا آنجا که در برخی مصادیق، قبل از اجرا منتفی شده‌اند یا اجرای آن جدی گرفته نشده است. حتی در انتخابات ریاست جمهوری دو دهه پیش، حجاب مسئله‌ای بسیار حساس بوده و موضع کاندیداها در آن برایشان سرنوشت‌ساز شده است. |
بررسی فقهی-فرهنگی حضور زنان در ورزشگاه ها؛راهبردها و راهکارها بررسی فقهی-فرهنگی حضور زنان در ورزشگاه ها؛راهبردها و راهکارها بحث حضور در ورزشگاه ها و مسابقات ورزشی از مباحثی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مقاطع زمانی مختلف به صورت های متفاوتی مطرح شده و در حال حاضر با توجه به روند رو به افزایش فشارهای داخلی و خارجی و تحمیل هزینه های سنگین حیثیتی به نظام در عرصه داخلی و خارجی موقعیتی پدید آمده که جهت برون رفت از آن مدیریت صحیح و حساب شده ای باید اعمال گردد که جنبه های مختلف فقهی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی و سیاسی این مساله را پوشش دهد. علی رغم این که رسانه های بیگانه ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه ها و مسابقات ورزشی را همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی اعلام می کنند، اما ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه ها اولین بار در تاریخ 21 تیرماه 1373 مطرح شد. در سال 1379 نخستین نشست تبیین تبعات ورود زنان به ورزشگاها و میادین ورزشی برگزار شد که در آن حضور زنان در ورزشگاه ها منوط به پوشش ورزشکاران شد. اما نماینده ستاد امر به معروف و نهی از منکر در آن نشست اعلام کرد که علی رغم آن که از نظر فقهی ورود زنان به محل انجام ورزش هایی که پوشش ورزشکاران پوشیده است، بلامانع می باشد اما زمینه این کار در جامعه فراهم نیست. |
امر به معروف ونهی از منکر شماره چهارم : پایش و آسیب شناسی وضعیت امر به معروف و نهی از منکر کم توجهی حاکمیت و مردم در اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر به سبب گسترش تساهل و تسامح غربی در جامعه معاصر ایران، سبب شده است که در سالهای اخیر شاهد اتفاقات ناگوار برای آمران و ناهیان و همچنین هنجارشکنی در مسائل شرعی و اجتماعی در جامعه باشیم که این مسائل لزوم توجه جدی به آن را دو چندان نموده است. از همین رو در این ویژه نامه سعی گردید که ابعاد این مسئله مورد کنکاش قرار گرفته و راهکارهایی برای حل این دغدغه دینی – فرهنگی ارائه گردد.
بخش اول این نشریه، با بررسی مقالات و کتب مرتبط به آسیب شناسی این حوزه، لیستی از آسیبها و علل و راهکارهای مربوط به فریضه امر به معروف و نهی از منکر در قالب چند نمودار ارائه نموده است. در بخش دوم بعد از بررسی مقررات این حوزه و بیان آماری از شهدا و جانبازان آمرین به معروف و ناهیان از منکر، نهادهای مسئول در این حوزه و اقداماتی که تاکنون در اجرایی سازی این فریضه انجام گرفته مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. و در بخش سوم نیز ابعاد متفاوت یافتن راه حل برای این معضل دینی – اجتماعی بررسی گردید و راهکارهایی از اساتید این عرصه، آقایان جوان آراسته، لطیفی، حسامی و مهدی پور، در ضمن مصاحبه های صورت گرفته در حل این مسئله منعکس شده است. |
بازی های رایانه ای شماره سوم: پایش و آسیب شناسی بازی های رایانه ای و ارائه راهکار ها |
مسجد شماره دوم: پایش و آسیب شناسی کارکرد مسجد و ارائه راهکارهای آن«مسجد» از مهم‌ترین نهادهای جامعه اسلامی با کارکردهای جامع و چندمنظوره به شمار می‌آید و همواره در طول تاریخ اسلام نقش بنیادین و محوری در شکل‌گیری تمدن اسلامی و پیشرفت جوامع اسلامی ایفا کرده است. به‌رغم جایگاه برجسته مسجد- به‌عنوان یکی از نهادهای اجتماعی محوری- در سنت دینی و نیز در تحولات تاریخی جوامع اسلامی، با بسط روزافزون نظم اجتماعی مدرن در جوامع اسلامی- از جمله جامعه ایرانی- و نیز شکل‌گیری نهادهای فرهنگی و اجتماعی موازی و رقیب، تا حدودی جایگاه کانونی و محوری مسجد دستخوش دگرگونی و تغییرات اساسی شده است؛ چنانکه امروز در ایران اسلامی مسجد دارای جایگاه مطلوبی نیست. این در حالی است که این نهاد دینی همواره در شکل‌گیری نهضت‌های سیاسی-اجتماعی ایرانیان در ادوار مختلف و به‌ویژه انقلاب اسلامی، دوران تثبیت جمهوری اسلامی و دفاع مقدس نقشی اثرگذار و حیاتی ایفا کرده است. اگر به جایگاه مسجد به‌درستی توجه شود، می‌توان آسیبهای اجتماعی بسیاری را به‌سادگی ترمیم کرد و جامعه را از انحرافات فراوانی بازداشت. دراین شماره این موضوع را نقطه توجه قرار داده و درصدد یافتن راهکارهای ارتقای جایگاه مسجد در جامعه خواهیم بود. |
حجاب شماره اول: بررسی آسیب ها ، علل و راهکارهای حفظ عفاف و حجاب جامعه
یکی از مسائل مهم فرهنگی که طی سالیان اخیر مباحثات و مناقشات متعددی را دامن زده است، ضعف تدریجیِ فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه و به‌ویژه شهرهای بزرگ (به‌عنوان الگودهنده نقاط دیگر کشور) بوده است.«عفاف» به لحاظ دینی طیف گسترده‌ای از رفتارها مانند پوشش اندام، دوخت لباس، جنس و رنگ لباس، شیوه گفتار و نگاه، طنین صدا، نوع راه‌رفتن، نمایش زیورآلات، آرایش کردن و حتی استفاده از مواد خوشبوکننده را دربرمی‌گیرد، اما یکی از مصادیق برجسته آن، حجاب است که با مفهوم عفاف، تمایزهایی نیز دارد. از جمله آنکه: حجاب، پوششی ویژه و بیرونی است که میتواند ریایی، ظاهری و غیراختیاری باشد. اما عفاف، پوششی درونی و بیرونی به‌همراه یک منش اختیاری است که جلوه‌های گوناگون دارد. به این معنا، ممکن است فردی حجاب مناسب داشته باشد ولی عفت نداشته باشد.روند اقدامات گذشته در مقابل این مساله، (که در بعضی از موارد عامل تشدید مساله نیز بوده اند)، لزوم پژوهش و تامل جدی برای حل آن را می طلبد تا از اقدامات غلط جلوگیری گردد. از همین رو سعی کرده ایم، در این مساله با گامهای استوار علمی راه مواجهه با مساله را مورد کنکاش قرار دهیم. |
